Skip to content

Fullveldi.is

VEFSETUR UM UTANRÍKIS- OG VARNARMÁL

Menu
  • Forsíða
  • Greinar
    • EES-samningurinn
      • Bókun 35
    • Evrópumál
    • Fríverzlun
    • Schengen
    • Stjórnarskrármál
    • Varnarmál
  • Skýrslur
  • Hlaðvarp
  • Fullveldi.is
  • English
Menu

Fullkominn aðstöðumunur

Posted on May 31, 2022 by Fullveldi

Hver sem ástæðan kann að vera fyrir því að dómstóll Evrópusambandsins hefur hætt réttarfarslegu samtali við EFTA-dómstólinn við framkvæmd samningsins um Evrópska efnahagssvæðið (EES), og hvort sem það getur talizt skiljanlegt eður ei, þá breytir það vitanlega engu um það grundvallaratriði að dómstóll sambandsins getur hvenær sem er hætt umræddu samtali einhliða án þess að tilgreina nokkra ástæðu fyrir því.

Fyrrverandi forseti EFTA-dómstólsins, Carl Baudenbacher, segir í annarri svargrein til mín í Morgunblaðinu 19. maí að dómstóll Evrópusambandsins hafi að líkindum látið af réttarfarslega samtalinu við EFTA-dómstólinn vegna þess að dregið hafi að hans mati úr gæðum dóma síðarnefnda dómstólsins. Ekki ætti að koma á óvart að dómstóli Evrópusambandsins hafi ekki líkað vinnubrögð hans og fyrir vikið hætt samtalinu.

Vel kann að vera að þarna sé skýringin á ákvörðun dómstóls Evrópusambandsins. Hins vegar kristallast í því eins og öðru, líkt og ég hef rakið í fyrri greinum mínum, fullkominn aðstöðumunur dómstólanna tveggja samkvæmt EES-samningnum. Þannig getur EFTA-dómstóllinn ekki leyft sér að sama skapi að hunza dómaframkvæmd dómstóls sambandsins sama hvað honum annars kann að þykja um gæði niðurstaðna hans.

Þarf ekki að stóla á gagnkvæma virðingu

Dómsforsetinn fyrrverandi segir enn fremur að lagaskylda tryggi ekki jafnræði eða gagnkvæma virðingu og vísar þar til þess að EFTA-dómstólnum ber lögum samkvæmt skylda til þess að taka mið af dómaframkvæmd dómstóls Evrópusambandsins en ekki á hinn veginn. Hins vegar tryggir lögbinding vitanlega jafnræði að lögum þegar henni er fyrir að fara og eins ójafnræði þegar sú er raunin líkt og í tilfelli dómstólanna tveggja.

Hitt er svo annað mál að réttarfarslegt samtal á milli EFTA-dómstólsins og dómstóls Evrópusambandsins, sem líkt og Baudenbacher viðurkennir er hvergi skráð með bindandi hætti og alls ekki lögformlega, getur á engan hátt tryggt jafnræði þegar EES-samningurinn segir annað, líkt og ég hef bent á í fyrri greinum mínum, enda einungis um verklag að ræða. Eins og hefur nú verið áréttað með ákvörðun dómstóls sambandsins.

Hvað gagnkvæma virðingu varðar á það sama við í þeim efnum. EFTA-dómstólnum ber þannig lagaleg skylda til þess að fylgja dómaframkvæmd dómstóls Evrópusambandsins algerlega óháð því hvort gagnkvæmri virðingu er fyrir að fara á milli dómstólanna eða ekki. Dómstóll sambandsins þarf fyrir vikið ekki að leggja traust sitt á það að slíkt sé fyrir hendi enda eru lagalegir yfirburðir hans einfaldlega tryggðir í EES-samningnum.

Regluverk sem við getum ekki breytt

Deginum ljósara er þannig, sama hvernig á málið er litið, að dómstólarnir tveir sitja alls ekki við sama borð. Um það er EES-samningurinn mjög skýr og framganga dómstóls Evrópusambandsins hefur áréttað þá staðreynd enn frekar. Valkvætt er fyrir hann hvort og þá að hve miklu leyti hann horfir til dómaframkvæmdar EFTA-dómstólsins sem sjálfur hefur ekki val um það hvort hann taki mið af dómum dómstóls sambandsins.

Það eitt að dómstóll Evrópusambandsins hafi í sumum tilfellum kosið að vísa í dóma EFTA-dómstólsins er engin sönnun fyrir því að það sé ekki valkvætt þegar bæði EES-samningurinn og framganga dómstóls sambandsins segja allt annað. Þá má árétta að Koen Lenaerts, forseti dómstóls Evrópusambandsins, deilir ljóslega ekki skoðun Baudenbachers og getur ólíkt honum, líkt og ég, vísað í samninginn máli sínu til stuðnings.

Hins vegar er leið út úr þessum aðstæðum. Leið sem ríki heimsins kjósa allajafna að fara í dag þegar þau semja um milliríkjaviðskipti. Víðtækur fríverzlunarsamningur. Leið sem, ólíkt EES-samningnum og í enn ríkari mæli inngöngu í Evrópusambandið, felur ekki í sér vaxandi framsal valds yfir eigin málum og vaxandi hindranir í vegi viðskipta við aðra heimshluta í formi regluverks sem er ekki okkar og við getum ekki breytt.

Hjörtur J. Guðmundsson
sagnfræðingur og alþjóðastjórnmálafræðingur

(Greinin birtist áður í Morgunblaðinu 31. maí 2022)

(Ljósmynd: Carl Baudenbacher, fyrrverandi forseti EFTA-dómstólsins. Eigandi: EFTA Secretariat)


Tengt efni:
Hefur augljósa yfirburðastöðu
Tveir ójafnir dómstólar
Stjórnsýslan ekki nógu stór
Dýr aðgöngumiði að EES-samningnum
Meira regluverk og minna svigrúm

HELZTU GREINAR


Mýtan um sætið við borðið

Kæmi til þess að Ísland gengi í Evrópusambandið tæki vægi landsins fyrst og fremst mið af íbúafjölda þess. Til að mynda þegar teknar væru ákvarðanir varðandi sjávarútvegs- og orkumál sem skipta okkur Íslendinga miklu máli. Ekki sízt í ráðherraráði sambandsins sem gjarnan er skilgreint sem valdamesta stofnun þess. Vægi Íslands þar yrði þannig í langflestum tilfellum aðeins um 0,08% eða á við 5% hlut í alþingismanni.



Verður það sama gert aftur?

Formaður Sjálfstæðisflokksins, Bjarni Benediktsson, sagði í kappræðum formanna stjórnmálafokkanna á Stöð 2 á dögunum, aðspurður af Sigmundi Davíð Gunnlaugssyni, formanni Miðflokksins, hvort til þess gæti komið að hann gæfi eitthvað eftir varðandi inngöngu í Evrópusambandið kæmi til ríkisstjórnarsamstarfs flokks hans við Viðreisn og Samfylkinguna eftir þingkosningarnar, að hann gæti ekki og myndi ekki taka þátt í ríkisstjórn sem berðist fyrir því að Ísland gengi í sambandið. Hann sæi engin rök fyrir inngöngu í það.



Vilja miklu stærra bákn

Mjög sérstakt er að sjá forystumenn Viðreisnar og aðra frambjóðendur flokksins gagnrýna umfang íslenzku stjórnsýslunnar og segjast vilja minnka báknið á sama tíma og helzta stefnumál flokksins, sem öll önnur stefnumál hans taka í raun mið af, er að Ísland gangi í Evrópusambandið sem telur stjórnsýsluna hér á landi þvert á móti allt of litla til þess að standa undir þeim skuldbindingum sem fylgja inngöngu í sambandið.



Fámennt ríki á jaðrinum

Versta staða sem ríki getur verið í innan Evrópusambandsins, þegar kemur að möguleikum á því að hafa áhrif á ákvarðanatökur innan þess, er að vera fámennt ríki á jaðri sambandsins. Kæmi til þess að Ísland gengi í Evrópusambandið yrði landið bæði það fámennasta innan sambandsins og á yzta jaðri þess.



Hegðaði sér eins og einræðisherra

„Ég vissi að ég gæti aldrei unnið þjóðaratkvæði hér í Þýzkalandi. Við hefðum tapað sérhverri atkvæðagreiðslu um evruna. Það er alveg ljóst,“ sagði Helmut Kohl, fyrrverandi kanzlari Þýzkalands, í samtali við þýzka blaðamanninn Jens Peter Paul árið 2002. Viðtalið er að finna í doktorsritgerð Pauls sem gerð var opinber um áratug síðar en Kohl gegndi kanzlaraembættinu þegar grunnur var lagður að Evrópusambandinu eins og við þekkjum það í dag og evrusvæðinu með Maastricht-sáttmálanum á tíunda áratug síðustu aldar.



Mjög skiljanleg umræða um EES

Vaxandi umræða um það hvort rétt sé fyrir okkur Íslendinga að vera áfram aðilar að EES-samningnum er afar skiljanleg þó Hanna Katrín Friðriksson, þingflokksformaður Viðreisnar, telji hana óskiljanlega samanber pistill hennar í Morgunblaðinu á dögunum þar sem hún hélt því enn fremur meðal annars fram að án samningsins færum við aftur í torfkofana. Eða eins og hún kaus að orða það: „Eins og það sé einhver glóra í því fyrir þjóð sem á allt sitt undir viðskiptum við önnur lönd að forða sér aftur inn í torfkofana.“



Varði ekki viðsnúninginn

Fróðlegur fundur var haldinn í húsakynnum okkar sjálfstæðismanna í Kópavogi á laugardaginn þar sem Þórdís Kolbrún Reykfjörð Gylfadóttir, utanríkisráðherra og varaformaður Sjálfstæðisflokksins, flutti erindi og sat síðan fyrir svörum. Meðal þeirra mála sem voru helzt til umræðu var frumvarp Þórdísar um bókun 35 við EES-samninginn sem mun þýða, nái það fram að ganga, að fest verði í lög að regluverk frá Evrópusambandinu sem innleitt hefur verið í gegnum samninginn gangi framar innlendri lagasetningu.



Við erum á allt öðrum stað

Verðbólga á evrusvæðinu náði hámarki í október 2022 miðað við samræmda vísitölu neyzluverðs á Evrópska efnahagssvæðinu og mældist þá 10,6%. Á sama tíma var verðbólga á Íslandi á sama mælikvarða 6,4%. Eftir það fór verðbólga á evrusvæðinu minnkandi en byrjaði ekki að minnka hér á landi fyrr en í febrúar 2023. Ástæðan er sú að verðbólgan hér hefur verið nokkrum mánuðum á eftir stöðu mála innan svæðisins. Verðbólgan fór með öðrum orðum fyrr upp á evrusvæðinu en hér á landi og fyrir vikið er hún seinni niður hér.



Treystandi fyrir stjórn landsins?

Formanni Viðreisnar, Þorgerði Katrínu Gunnarsdóttur, hefur orðið nokkuð tíðrætt á kjörtímabilinu um að það þurfi „einfaldlega að fara að stjórna þessu landi“ eins og hún til að mynda orðaði það í grein á Vísir.is fyrr á árinu. Þar beindi formaðurinn spjótum sínum að ríkisstjórninni sem sannarlega er hægt að gagnrýna fyrir ýmislegt. Hins vegar er vandséð að Þorgerði og flokki hennar væri betur treystandi fyrir stjórn landsins.

  • Með vægi í samræmi við það
  • Tölum endilega um staðreyndir
  • Skjól fyrir spillta stjórnmálamenn
  • Vilja Ísland í evrópskt sambandsríki
  • „Þetta er algerlega galið“
©2025 Fullveldi.is | Built using WordPress and Responsive Blogily theme by Superb