Skip to content

Fullveldi.is

VEFSETUR UM UTANRÍKIS- OG VARNARMÁL

Menu
  • Forsíða
  • Greinar
    • EES-samningurinn
      • Bókun 35
    • Evrópumál
    • Fríverzlun
    • Schengen
    • Stjórnarskrármál
    • Varnarmál
  • Skýrslur
  • Hlaðvarp
  • Fullveldi.is
  • English
Menu

Hraðbátarnir og olíuskipið

Posted on June 25, 2021November 15, 2024 by Fullveldi

Forseti framkvæmdastjórnar Evrópusambandsins, Ursula von der Leyen, hitti naglann á höfðuð fyrr á þessu ári í viðleitni sinni til þess að útskýra seinagang sambandsins við bólusetningar við kórónuveirunni í samanburði við ýmis ríki utan þess. „Eitt og sér getur ríki verið eins og hraðbátur á meðan Evrópusambandið er meira eins og olíuskip,“ sagði von der Leyen við fjölmiðla í febrúar og vísaði til stjórnsýslu sambandsins.

Margir hafa klórað sér í kollinum undanfarna mánuði vegna þeirrar ákvörðunar íslenzkra stjórnvalda fyrir ári að leggja nokkurn veginn allt sitt traust á Evrópusambandið þegar kom að því að útvega þjóðinni bóluefni gegn kórónuveirunni. Ekki sízt vegna þess að viðvörunarbjöllur glumdu hátt löngu áður en sú ákvörðun var tekin enda ekki beinlínis í fyrsta skiptið sem sambandinu tekst illa til þegar krísuástand skapast.

Miklu betur hefur gengið við bólusetningar hér á landi síðustu vikur en mánuðina á undan en vel sést á vefnum Our World in Data hvernig Ísland fylgir ríkjum Evrópusambandsins þar til í lok apríl þegar leiðir skilja og landið rýkur upp fyrir þau að Möltu undanskilinni en þá höfðu íslenzk stjórnvöld, líkt og maltversk áður, ákveðið að verða sér úti um bóluefni sem aðrir höfðu ekki notað í stað þess að bíða eftir sambandinu.

Klúðraði samningum við lyfjaframleiðendur

Fleiri forystumenn Evrópusambandsins en von der Leyen hafa viðurkennt að sambandið hafi tekið alltof seint við sér. Þar á meðal Emmanuel Macron, forseti Frakklands, sem sagði í samtali við fréttaveituna Reuters í lok marz að leiðtogar Evrópusambandsins hefðu ekki áttað sig á því að hægt yrði að þróa bóluefni eins hratt og raun bar vitni og fyrir vikið hefði sambandið dregizt aftur úr ýmsum ríkjum utan þess.

Sömuleiðis gagnrýndi Guy Verhofstadt, fyrrverandi forseti þings Evrópusambandsins, framkvæmdastjórn sambandsins harðlega fyrr á þessu ári fyrir að hafa klúðrað samningum við lyfjaframleiðendur. Samningarnir innihéldu þannig til að mynda mjög óljóst orðalag um afhendingartíma og magn bóluefnis og væru fyrir vikið á forsendum framleiðendanna ólíkt til að mynda þeim samningum sem Bretar hefðu gert.

Framkvæmdastjórn Evrópusambandsins hefur sakað lyfjaframleiðendur um að standa ekki við gerða samninga en eins og Verhofstadt benti á stóð hún einfaldlega illa að samningsgerðinni. Þá hefur verið bent á að þrátt fyrir að sambandið hafi lagt umtalsverða fjármuni í þróun bóluefna hafi þær upphæðir hins vegar verið mun lægri en þær sem til að mynda Bandaríkjamenn og Bretar lögðu af mörkum í þeim efnum.

Mikilvægt að geta brugðist hratt og örugglega við

Með vísan í orð von der Leyen kusu íslenzk stjórnvöld, þar til fyrir nokkrum vikum síðan, að binda trúss sitt alfarið við hægfara og svifaseint olíuskip í stað þess að nýta að fullu þá möguleika sem felast í fullveldi landsins. Fyrir vikið ríkti lengst af veruleg óvissa um það hvenær bóluefni bærust til landsins og í hversu miklu magni. Var dagsetningum ítrekað frestað í þeim efnum rétt eins og innan Evrópusambandsins.

Framganga Evrópusambandsins vegna kórónuveirufaraldursins er því miður engan veginn einsdæmi þegar krísuástand er annars vegar. Þannig hafa viðbrögð sambandsins ítrekað mislukkast með hliðstæðum hætti þegar miklir erfiðleikar hafa knúið dyra á liðnum árum. Nægir þar að nefna, fyrir utan kórónuveirufaraldurinn, efnahagskrísuna fyrir rúmum áratug síðan og flóttamannakrísuna um miðjan síðasta áratug.

Mjög langur vegur er frá því að stærðin sé ótvíræður kostur líkt og von der Leyen benti á fyrr á árinu. Ljóst er að sífellt hraðari breytingar eiga sér stað í heiminum og skiptir miklu máli við þær aðstæður að geta brugðizt hratt og örugglega við. Ekki sízt þegar mikla erfiðleika ber skyndilega að garði. Við þær aðstæður er eðli málsins samkvæmt miklu farsælla hlutskipti að vera hraðbátur en farþegi í svifaseinu olíuskipi.

Hjörtur J. Guðmundsson
sagnfræðingur og alþjóðastjórnmálafræðingur

(Ljósmynd: Ursula von der Leyen, forseti framkvæmdastjórnar Evrópusambandsins. Eigandi: Wikimedia Commons – EU2016 SK)

HELZTU GREINAR


Mýtan um sætið við borðið

Kæmi til þess að Ísland gengi í Evrópusambandið tæki vægi landsins fyrst og fremst mið af íbúafjölda þess. Til að mynda þegar teknar væru ákvarðanir varðandi sjávarútvegs- og orkumál sem skipta okkur Íslendinga miklu máli. Ekki sízt í ráðherraráði sambandsins sem gjarnan er skilgreint sem valdamesta stofnun þess. Vægi Íslands þar yrði þannig í langflestum tilfellum aðeins um 0,08% eða á við 5% hlut í alþingismanni.



Verður það sama gert aftur?

Formaður Sjálfstæðisflokksins, Bjarni Benediktsson, sagði í kappræðum formanna stjórnmálafokkanna á Stöð 2 á dögunum, aðspurður af Sigmundi Davíð Gunnlaugssyni, formanni Miðflokksins, hvort til þess gæti komið að hann gæfi eitthvað eftir varðandi inngöngu í Evrópusambandið kæmi til ríkisstjórnarsamstarfs flokks hans við Viðreisn og Samfylkinguna eftir þingkosningarnar, að hann gæti ekki og myndi ekki taka þátt í ríkisstjórn sem berðist fyrir því að Ísland gengi í sambandið. Hann sæi engin rök fyrir inngöngu í það.



Vilja miklu stærra bákn

Mjög sérstakt er að sjá forystumenn Viðreisnar og aðra frambjóðendur flokksins gagnrýna umfang íslenzku stjórnsýslunnar og segjast vilja minnka báknið á sama tíma og helzta stefnumál flokksins, sem öll önnur stefnumál hans taka í raun mið af, er að Ísland gangi í Evrópusambandið sem telur stjórnsýsluna hér á landi þvert á móti allt of litla til þess að standa undir þeim skuldbindingum sem fylgja inngöngu í sambandið.



Fámennt ríki á jaðrinum

Versta staða sem ríki getur verið í innan Evrópusambandsins, þegar kemur að möguleikum á því að hafa áhrif á ákvarðanatökur innan þess, er að vera fámennt ríki á jaðri sambandsins. Kæmi til þess að Ísland gengi í Evrópusambandið yrði landið bæði það fámennasta innan sambandsins og á yzta jaðri þess.



Hegðaði sér eins og einræðisherra

„Ég vissi að ég gæti aldrei unnið þjóðaratkvæði hér í Þýzkalandi. Við hefðum tapað sérhverri atkvæðagreiðslu um evruna. Það er alveg ljóst,“ sagði Helmut Kohl, fyrrverandi kanzlari Þýzkalands, í samtali við þýzka blaðamanninn Jens Peter Paul árið 2002. Viðtalið er að finna í doktorsritgerð Pauls sem gerð var opinber um áratug síðar en Kohl gegndi kanzlaraembættinu þegar grunnur var lagður að Evrópusambandinu eins og við þekkjum það í dag og evrusvæðinu með Maastricht-sáttmálanum á tíunda áratug síðustu aldar.



Mjög skiljanleg umræða um EES

Vaxandi umræða um það hvort rétt sé fyrir okkur Íslendinga að vera áfram aðilar að EES-samningnum er afar skiljanleg þó Hanna Katrín Friðriksson, þingflokksformaður Viðreisnar, telji hana óskiljanlega samanber pistill hennar í Morgunblaðinu á dögunum þar sem hún hélt því enn fremur meðal annars fram að án samningsins færum við aftur í torfkofana. Eða eins og hún kaus að orða það: „Eins og það sé einhver glóra í því fyrir þjóð sem á allt sitt undir viðskiptum við önnur lönd að forða sér aftur inn í torfkofana.“



Varði ekki viðsnúninginn

Fróðlegur fundur var haldinn í húsakynnum okkar sjálfstæðismanna í Kópavogi á laugardaginn þar sem Þórdís Kolbrún Reykfjörð Gylfadóttir, utanríkisráðherra og varaformaður Sjálfstæðisflokksins, flutti erindi og sat síðan fyrir svörum. Meðal þeirra mála sem voru helzt til umræðu var frumvarp Þórdísar um bókun 35 við EES-samninginn sem mun þýða, nái það fram að ganga, að fest verði í lög að regluverk frá Evrópusambandinu sem innleitt hefur verið í gegnum samninginn gangi framar innlendri lagasetningu.



Við erum á allt öðrum stað

Verðbólga á evrusvæðinu náði hámarki í október 2022 miðað við samræmda vísitölu neyzluverðs á Evrópska efnahagssvæðinu og mældist þá 10,6%. Á sama tíma var verðbólga á Íslandi á sama mælikvarða 6,4%. Eftir það fór verðbólga á evrusvæðinu minnkandi en byrjaði ekki að minnka hér á landi fyrr en í febrúar 2023. Ástæðan er sú að verðbólgan hér hefur verið nokkrum mánuðum á eftir stöðu mála innan svæðisins. Verðbólgan fór með öðrum orðum fyrr upp á evrusvæðinu en hér á landi og fyrir vikið er hún seinni niður hér.



Treystandi fyrir stjórn landsins?

Formanni Viðreisnar, Þorgerði Katrínu Gunnarsdóttur, hefur orðið nokkuð tíðrætt á kjörtímabilinu um að það þurfi „einfaldlega að fara að stjórna þessu landi“ eins og hún til að mynda orðaði það í grein á Vísir.is fyrr á árinu. Þar beindi formaðurinn spjótum sínum að ríkisstjórninni sem sannarlega er hægt að gagnrýna fyrir ýmislegt. Hins vegar er vandséð að Þorgerði og flokki hennar væri betur treystandi fyrir stjórn landsins.

  • Með vægi í samræmi við það
  • Tölum endilega um staðreyndir
  • Skjól fyrir spillta stjórnmálamenn
  • Vilja Ísland í evrópskt sambandsríki
  • „Þetta er algerlega galið“
©2025 Fullveldi.is | Built using WordPress and Responsive Blogily theme by Superb