Skip to content

Fullveldi.is

VEFSETUR UM UTANRÍKIS- OG VARNARMÁL

Menu
  • Forsíða
  • Greinar
    • EES-samningurinn
      • Bókun 35
    • Evrópumál
    • Fríverzlun
    • Schengen
    • Stjórnarskrármál
    • Varnarmál
  • Skýrslur
  • Hlaðvarp
  • Fullveldi.is
  • English
Menu

Stjórnsýslan kvartar undan flóknu regluverki

Posted on September 6, 2022 by Fullveldi

Full ástæða er til þess að leggja vel við hlustir þegar ekki einungis fulltrúar atvinnulífsins kvarta sáran undan sífellt meira íþyngjandi regluverki frá Evrópusambandinu í gegnum aðild Íslands að samningnum um Evrópska efnahagssvæðið (EES), sem eitt og sér ætti að vera nægt tilefni til þess að staldra við og íhuga á hvaða leið við séum með aðildinni að samningnum, heldur einnig fulltrúar stjórnsýslunnar.

Fjallað var til að mynda um málið á Innherja á Vísir.is í lok síðasta árs þar sem rætt var við Unni Gunnarsdóttur, varaseðlabankastjóra Fjármálaeftirlits Seðlabanka Íslands. Sagði hún meðal annars að regluverkið í kringum fjármálakerfið hér á landi væri líklega orðið flóknara en góðu hófi gegndi og vísaði í þeim efnum fyrst og fremst til þess regluverks sem borizt hefur til landsins í gegnum EES-samninginn.

Hliðstæð gagnrýni kom fram í máli Lilju Bjarkar Einarsdóttur, bankastjóra Landsbankans, í Dagmálum á mbl.is á dögunum þar sem hún sagði að eftirlitskröfur, sem rekja mætti til regluverks frá Evrópusambandinu, þýddu að sífellt meiri vinna færi í skriffinsku vegna þeirra. Virkt eftirlit væri mikilvægt en að það mætti hins vegar ekki verða svo íþyngjandi að starfsfólk horfði aðallega í baksýnisspegilinn.

Ógerningur að ímynda sér flækjustigið

Fulltrúar atvinnulífsins og stjórnsýslunnar hafa þannig verið ágætlega samstíga í gagnrýni sinni í þessum efnum. Unnur benti meðal annars á það að umstangið í kringum innleiðingu á regluverki frá Evrópusambandinu kæmi niður á getu Fjármálaeftirlitsins til þess að sinna mikilvægum eftirlitsstörfum: „Þegar regluverkið er komið út í öfgar er hætta á því að það þjóni ekki þeim markmiðum sem að er stefnt.“

Mikil vinna færi þannig í það hjá Fjármálaeftirlitinu að aðstoða stjórnvöld við það að semja lagafrumvörp vegna innleiðingar á regluverki frá Evrópusambandinu sem og að veita upplýsingar til annarra eftirlitsstofnana innan Evrópska efnahagssvæðisins um ýmis mál sem ættu misjafnlega vel við hér á landi. Í seinni tíð hafi stór hluti af starfsemi stofnunarinnar farið í innleiðingu á regluverki frá sambandinu.

„Ég held að það sé ógerningur fyrir fólk sem vinnur ekki við þetta að gera sér í hugarlund hversu umfangsmikið og flókið regluverkið er orðið,“ er enn fremur haft eftir Unni en tilefni viðtalsins var hliðstæð gagnrýni forstjóra fjármálaeftirlita Noregs og Danmerkur í Financial Times skömmu áður. Regluverkið væri einfaldlega orðið of flókið og þungt í framkvæmd og kæmi niður á eftirlitshlutverki stofnananna.

Magn og gæði fara alls ekki saman

Haft var eftir Jesper Berg, forstjóra danska fjármálaeftirlitsins, að regluverk Evrópusambandsins væri þannig einfaldlega orðið of viðamikið og fyrir vikið hætta á því að týnast í smáatriðum í stað þess að leggja áherzlu á þær áhættur sem fyrir hendi væru. Þrátt fyrir hundruð starfsmanna gæti stofnunin ekki bæði haft umsjón með innleiðingu á flóknu regluverki og staðið fullnægjandi vörð um fjármálakerfið.

Vert er að hafa í huga í þessu sambandi að enginn skortur var á umfangsmiklu regluverki um fjármálalífið þegar bankakerfið féll haustið 2008 enda kom það í flestum tilfellum frá Evrópusambandinu í gegnum EES-samninginn. Líkt og komið hefur verið inn á getur regluverk hins vegar hæglega orðið svo flókið og íþyngjandi að það geri illt verra við slíkar aðstæður. Magn og gæði fara þar einfaldlega ekki saman.

Fyrirkomulagið hér á landi verður vart verra ef undan er skilin innganga í Evrópusambandið. Þannig er óheimilt samkvæmt EES-samningnum að innleiða það regluverk sem berst í gegnum hann minna íþyngjandi hér á landi en fullt svigrúm er í raun til þess að innleiða það meira íþyngjandi. Utan EES væri í það minnsta mögulegt að setja minna íþyngjandi reglur í stað regluverks sambandsins eða alls engar reglur.

Þýddi mikla útþenslu hins opinbera

Með inngöngu í Evrópusambandið yrði farið úr öskunni í eldinn þegar kemur að umfangi stjórnsýslunnar hér á landi og íþyngjandi regluverki líkt og á ófáum öðrum sviðum. Þannig segir til að mynda í gögnum frá sambandinu sjálfu, í tengslum við misheppnaða umsókn vinstristjórnarinnar um inngöngu í það á sínum tíma, að stjórnsýslan hér á landi sé lítil og að innganga kallaði á umfangsmikla útþenslu hins opinbera.

Við Íslendingar erum sífellt að taka upp stærri hluta regluverks Evrópusambandsins í gegnum aðildina að EES-samningnum þó enn séum við langt frá því að gangast alfarið undir það líkt og fylgdi inngöngu í sambandið. Bilið þar á milli hefur hins vegar farið minnkandi. Einkum þar sem sviðið sem samningurinn nær til, innri markaður Evrópusambandsins, er bæði sífellt að dýpka og þenjast út til fleiri málaflokka.

Hins vegar er leið út úr þessum aðstæðum. Leið sem ríki heimsins kjósa allajafna að fara þegar þau semja um milliríkjaviðskipti og þar á meðal stærstu efnahagsveldin með sína umfangsmiklu viðskiptahagsmuni. Þar með talið Evrópusambandið. Víðtækur fríverzlunarsamningur. Leið sem, ólíkt EES-samningnum, felur ekki í sér einhliða upptöku íþyngjandi regluverks og vaxandi framsal valds yfir eigin málum.

Hjörtur J. Guðmundsson
sagnfræðingur og alþjóðastjórnmálafræðingur

(Greinin birtist áður í Morgunblaðinu 5. september 2022)

(Ljósmynd: Stjórnarráðshúsið. Eigandi: Hjörtur J. Guðmundsson)


Tengt efni:
Vilja frekar fríverzlunarsamning en EES
Tveir ójafnir dómstólar
Stjórnsýslan ekki nógu stór
Dýr aðgöngumiði að EES-samningnum
Meira regluverk og minna svigrúm

HELZTU GREINAR


Mýtan um sætið við borðið

Kæmi til þess að Ísland gengi í Evrópusambandið tæki vægi landsins fyrst og fremst mið af íbúafjölda þess. Til að mynda þegar teknar væru ákvarðanir varðandi sjávarútvegs- og orkumál sem skipta okkur Íslendinga miklu máli. Ekki sízt í ráðherraráði sambandsins sem gjarnan er skilgreint sem valdamesta stofnun þess. Vægi Íslands þar yrði þannig í langflestum tilfellum aðeins um 0,08% eða á við 5% hlut í alþingismanni.



Verður það sama gert aftur?

Formaður Sjálfstæðisflokksins, Bjarni Benediktsson, sagði í kappræðum formanna stjórnmálafokkanna á Stöð 2 á dögunum, aðspurður af Sigmundi Davíð Gunnlaugssyni, formanni Miðflokksins, hvort til þess gæti komið að hann gæfi eitthvað eftir varðandi inngöngu í Evrópusambandið kæmi til ríkisstjórnarsamstarfs flokks hans við Viðreisn og Samfylkinguna eftir þingkosningarnar, að hann gæti ekki og myndi ekki taka þátt í ríkisstjórn sem berðist fyrir því að Ísland gengi í sambandið. Hann sæi engin rök fyrir inngöngu í það.



Vilja miklu stærra bákn

Mjög sérstakt er að sjá forystumenn Viðreisnar og aðra frambjóðendur flokksins gagnrýna umfang íslenzku stjórnsýslunnar og segjast vilja minnka báknið á sama tíma og helzta stefnumál flokksins, sem öll önnur stefnumál hans taka í raun mið af, er að Ísland gangi í Evrópusambandið sem telur stjórnsýsluna hér á landi þvert á móti allt of litla til þess að standa undir þeim skuldbindingum sem fylgja inngöngu í sambandið.



Fámennt ríki á jaðrinum

Versta staða sem ríki getur verið í innan Evrópusambandsins, þegar kemur að möguleikum á því að hafa áhrif á ákvarðanatökur innan þess, er að vera fámennt ríki á jaðri sambandsins. Kæmi til þess að Ísland gengi í Evrópusambandið yrði landið bæði það fámennasta innan sambandsins og á yzta jaðri þess.



Hegðaði sér eins og einræðisherra

„Ég vissi að ég gæti aldrei unnið þjóðaratkvæði hér í Þýzkalandi. Við hefðum tapað sérhverri atkvæðagreiðslu um evruna. Það er alveg ljóst,“ sagði Helmut Kohl, fyrrverandi kanzlari Þýzkalands, í samtali við þýzka blaðamanninn Jens Peter Paul árið 2002. Viðtalið er að finna í doktorsritgerð Pauls sem gerð var opinber um áratug síðar en Kohl gegndi kanzlaraembættinu þegar grunnur var lagður að Evrópusambandinu eins og við þekkjum það í dag og evrusvæðinu með Maastricht-sáttmálanum á tíunda áratug síðustu aldar.



Mjög skiljanleg umræða um EES

Vaxandi umræða um það hvort rétt sé fyrir okkur Íslendinga að vera áfram aðilar að EES-samningnum er afar skiljanleg þó Hanna Katrín Friðriksson, þingflokksformaður Viðreisnar, telji hana óskiljanlega samanber pistill hennar í Morgunblaðinu á dögunum þar sem hún hélt því enn fremur meðal annars fram að án samningsins færum við aftur í torfkofana. Eða eins og hún kaus að orða það: „Eins og það sé einhver glóra í því fyrir þjóð sem á allt sitt undir viðskiptum við önnur lönd að forða sér aftur inn í torfkofana.“



Varði ekki viðsnúninginn

Fróðlegur fundur var haldinn í húsakynnum okkar sjálfstæðismanna í Kópavogi á laugardaginn þar sem Þórdís Kolbrún Reykfjörð Gylfadóttir, utanríkisráðherra og varaformaður Sjálfstæðisflokksins, flutti erindi og sat síðan fyrir svörum. Meðal þeirra mála sem voru helzt til umræðu var frumvarp Þórdísar um bókun 35 við EES-samninginn sem mun þýða, nái það fram að ganga, að fest verði í lög að regluverk frá Evrópusambandinu sem innleitt hefur verið í gegnum samninginn gangi framar innlendri lagasetningu.



Við erum á allt öðrum stað

Verðbólga á evrusvæðinu náði hámarki í október 2022 miðað við samræmda vísitölu neyzluverðs á Evrópska efnahagssvæðinu og mældist þá 10,6%. Á sama tíma var verðbólga á Íslandi á sama mælikvarða 6,4%. Eftir það fór verðbólga á evrusvæðinu minnkandi en byrjaði ekki að minnka hér á landi fyrr en í febrúar 2023. Ástæðan er sú að verðbólgan hér hefur verið nokkrum mánuðum á eftir stöðu mála innan svæðisins. Verðbólgan fór með öðrum orðum fyrr upp á evrusvæðinu en hér á landi og fyrir vikið er hún seinni niður hér.



Treystandi fyrir stjórn landsins?

Formanni Viðreisnar, Þorgerði Katrínu Gunnarsdóttur, hefur orðið nokkuð tíðrætt á kjörtímabilinu um að það þurfi „einfaldlega að fara að stjórna þessu landi“ eins og hún til að mynda orðaði það í grein á Vísir.is fyrr á árinu. Þar beindi formaðurinn spjótum sínum að ríkisstjórninni sem sannarlega er hægt að gagnrýna fyrir ýmislegt. Hins vegar er vandséð að Þorgerði og flokki hennar væri betur treystandi fyrir stjórn landsins.

  • Með vægi í samræmi við það
  • Tölum endilega um staðreyndir
  • Skjól fyrir spillta stjórnmálamenn
  • Vilja Ísland í evrópskt sambandsríki
  • „Þetta er algerlega galið“
©2025 Fullveldi.is | Built using WordPress and Responsive Blogily theme by Superb