Skip to content

Fullveldi.is

VEFSETUR UM UTANRÍKIS- OG VARNARMÁL

Menu
  • Forsíða
  • Greinar
    • EES-samningurinn
      • Bókun 35
    • Evrópumál
    • Fríverzlun
    • Schengen
    • Stjórnarskrármál
    • Varnarmál
  • Skýrslur
  • Hlaðvarp
  • Fullveldi.is
  • English
Menu

Fjarar undan tveggja stoða kerfinu

Posted on September 13, 2023 by Fullveldi

Flokksráðsfundur Sjálfstæðisflokksins sem fram fór nýverið áréttaði meðal annars þá stefnu flokksins að framsal valdheimilda til stofnana Evrópusambandsins í gegnum EES-samninginn væri óheimil ef það bryti gegn tveggja stoða kerfi samningsins. Landsfundur Sjálfstæðisflokksins hafði áður ályktað á sama hátt á síðasta ári og enn fremur að tryggja þyrfti framkvæmd EES-samningsins á grundvelli tveggja stoða kerfisins.

Fyrrnefndar samþykktir eru ekki að ástæðulausu en á liðnum árum hefur jafnt og þétt molnað undan tveggja stoða kerfi EES-samningsins. Kerfið felur í sér tvær stoðir eins og nafnið gefur til kynna, annars vegar EFTA-stoðina sem Ísland tilheyrir ásamt Noregi og Liechtenstein og hins vegar Evrópusambandsstoðina. Samkvæmt því eiga EFTA/EES-ríkin þrjú ekki að falla undir valdheimildir stofnana Evrópusambandsins.

Hins vegar hefur Evrópusambandið í vaxandi mæli sótt að tveggja stoða kerfi EES-samningsins á undanförnum árum með endurteknum kröfum um það að EFTA/EES-ríkin, Ísland þar með talið, fari með beinum hætti undir vald stofnana þess. Íslenzkir ráðamenn hafa ítrekað varað við þessari þróun og áréttað mikilvægi tveggja stoða kerfisins sem kjarna EES-samningsins en þrátt fyrir það hefur þróunin einungis haldið áfram.

„Það megum við aldrei gera“

„Ég vil vera alveg skýr varðandi kröfuna um að við framseljum vald til stofnana sem við eigum ekki aðild að, það megum við aldrei gera. Ég tel að það sé ekkert ríki Evrópu sem mundi samþykkja að gera eitthvað slíkt,“ sagði Bjarni Benediktsson, fjármálaráðherra og formaður Sjálfstæðisflokksins, á Alþingi 6. febrúar 2018. Það væri hins vegar í grunninn það sem Evrópusambandið væri að fara fram á „í litlum hænufetsskrefum.“

„Við höfum brugðizt við þeirri kröfu með því að búa til einhvers konar bræðing á milli þeirrar kröfu og hinnar lausnarinnar sem er skýr tveggja stoða lausn. Þarna finnst mér við vera komin á grátt svæði,“ sagði Bjarni enn fremur um fyrirkomulag sem komið hefur í vaxandi mæli í stað tveggja stoða kerfisins þar sem Eftirlitsstofnun EFTA (ESA) hefur að nafninu til farið með tiltekið vald en stofnanir Evrópusambandsins í raun.

„Ef þetta fer að verða æ algengara, eins og mér sýnist, að Evrópusambandið setji fram skýlausa kröfu um að EFTA-ríkin undirgangist boðvald Evrópusambandsstofnana sem við eigum ekki aðild að þá kallar það á viðbrögð, það hlýtur að gera það. Ef þau leiða á endanum til þess að við þurfum að taka EES-samninginn til endurskoðunar þá gerum við það. Við gerum það alltaf frekar en að fallast á kröfu sem er óásættanleg.“

Mótmælt í orði en ekki á borði

Frá því að þessi orð formanns Sjálfstæðisflokksins féllu fyrir fimm og hálfu ári síðan hefur í raun ekkert breytzt í þessum efnum. Sama þróun hefur einfaldlega haldið áfram. Þannig var til að mynda „bræðingnum“ beitt við innleiðingu þriðja orkupakka Evrópusambandsins og persónuverndarlöggjöf sambandsins var innleidd algerlega framhjá tveggja stoða kerfinu. Ísland heyrir fyrir vikið beint undir persónuverndarstofnun þess.

Markmið Evrópusambandsins er ljóslega að EFTA/EES-ríkin fari beint undir stofnanir sambandsins í öllum þeim málaflokkum sem EES-samningurinn nær til og ganga þannig í reynd af tveggja stoða kerfinu dauðu. Einni helztu forsenda þess að Ísland gerðist aðili að samningnum. Forystumenn Sjálfstæðisflokksins hafa stundum mótmælt þessari framgöngu, líkt og formaður flokksins 2018, en síðan einfaldlega látið hana yfir sig ganga.

Full ástæða er til þess að taka aðild Íslands að EES-samningnum til endurskoðunar með það fyrir augum að skipta honum út fyrir nútímalegan víðtækan fríverzlunarsamning við Evrópusambandið líkt og við höfum þegar gert í tilfelli Bretlands, annars stærsta viðskiptalands okkar. Fyrirkomulag sem tryggir viðskiptahagsmuni Íslands en felur hins vegar ólíkt EES-samningnum ekki í sér vaxandi framsal valds yfir íslenzkum málum.

Hjörtur J. Guðmundsson
sagnfræðingur og alþjóðastjórnmálafræðingur

(Greinin birtist áður í Morgunblaðinu 13. september 2023)

(Ljósmynd: Fánar aðildarrríkja EFTA ásamt fána Evrópusambandsins. Eigandi: EFTA)


Tengt efni:
„Stjórnsýsla Íslands er lítil“
Fullkomin uppgjöf
Meirihluti íþyngjandi löggjafar í gegnum EES
Vissulega lítið vit í slíkum samningi
Meira en heildartekjur ríkissjóðs

HELZTU GREINAR


Mýtan um sætið við borðið

Kæmi til þess að Ísland gengi í Evrópusambandið tæki vægi landsins fyrst og fremst mið af íbúafjölda þess. Til að mynda þegar teknar væru ákvarðanir varðandi sjávarútvegs- og orkumál sem skipta okkur Íslendinga miklu máli. Ekki sízt í ráðherraráði sambandsins sem gjarnan er skilgreint sem valdamesta stofnun þess. Vægi Íslands þar yrði þannig í langflestum tilfellum aðeins um 0,08% eða á við 5% hlut í alþingismanni.



Verður það sama gert aftur?

Formaður Sjálfstæðisflokksins, Bjarni Benediktsson, sagði í kappræðum formanna stjórnmálafokkanna á Stöð 2 á dögunum, aðspurður af Sigmundi Davíð Gunnlaugssyni, formanni Miðflokksins, hvort til þess gæti komið að hann gæfi eitthvað eftir varðandi inngöngu í Evrópusambandið kæmi til ríkisstjórnarsamstarfs flokks hans við Viðreisn og Samfylkinguna eftir þingkosningarnar, að hann gæti ekki og myndi ekki taka þátt í ríkisstjórn sem berðist fyrir því að Ísland gengi í sambandið. Hann sæi engin rök fyrir inngöngu í það.



Vilja miklu stærra bákn

Mjög sérstakt er að sjá forystumenn Viðreisnar og aðra frambjóðendur flokksins gagnrýna umfang íslenzku stjórnsýslunnar og segjast vilja minnka báknið á sama tíma og helzta stefnumál flokksins, sem öll önnur stefnumál hans taka í raun mið af, er að Ísland gangi í Evrópusambandið sem telur stjórnsýsluna hér á landi þvert á móti allt of litla til þess að standa undir þeim skuldbindingum sem fylgja inngöngu í sambandið.



Fámennt ríki á jaðrinum

Versta staða sem ríki getur verið í innan Evrópusambandsins, þegar kemur að möguleikum á því að hafa áhrif á ákvarðanatökur innan þess, er að vera fámennt ríki á jaðri sambandsins. Kæmi til þess að Ísland gengi í Evrópusambandið yrði landið bæði það fámennasta innan sambandsins og á yzta jaðri þess.



Hegðaði sér eins og einræðisherra

„Ég vissi að ég gæti aldrei unnið þjóðaratkvæði hér í Þýzkalandi. Við hefðum tapað sérhverri atkvæðagreiðslu um evruna. Það er alveg ljóst,“ sagði Helmut Kohl, fyrrverandi kanzlari Þýzkalands, í samtali við þýzka blaðamanninn Jens Peter Paul árið 2002. Viðtalið er að finna í doktorsritgerð Pauls sem gerð var opinber um áratug síðar en Kohl gegndi kanzlaraembættinu þegar grunnur var lagður að Evrópusambandinu eins og við þekkjum það í dag og evrusvæðinu með Maastricht-sáttmálanum á tíunda áratug síðustu aldar.



Mjög skiljanleg umræða um EES

Vaxandi umræða um það hvort rétt sé fyrir okkur Íslendinga að vera áfram aðilar að EES-samningnum er afar skiljanleg þó Hanna Katrín Friðriksson, þingflokksformaður Viðreisnar, telji hana óskiljanlega samanber pistill hennar í Morgunblaðinu á dögunum þar sem hún hélt því enn fremur meðal annars fram að án samningsins færum við aftur í torfkofana. Eða eins og hún kaus að orða það: „Eins og það sé einhver glóra í því fyrir þjóð sem á allt sitt undir viðskiptum við önnur lönd að forða sér aftur inn í torfkofana.“



Varði ekki viðsnúninginn

Fróðlegur fundur var haldinn í húsakynnum okkar sjálfstæðismanna í Kópavogi á laugardaginn þar sem Þórdís Kolbrún Reykfjörð Gylfadóttir, utanríkisráðherra og varaformaður Sjálfstæðisflokksins, flutti erindi og sat síðan fyrir svörum. Meðal þeirra mála sem voru helzt til umræðu var frumvarp Þórdísar um bókun 35 við EES-samninginn sem mun þýða, nái það fram að ganga, að fest verði í lög að regluverk frá Evrópusambandinu sem innleitt hefur verið í gegnum samninginn gangi framar innlendri lagasetningu.



Við erum á allt öðrum stað

Verðbólga á evrusvæðinu náði hámarki í október 2022 miðað við samræmda vísitölu neyzluverðs á Evrópska efnahagssvæðinu og mældist þá 10,6%. Á sama tíma var verðbólga á Íslandi á sama mælikvarða 6,4%. Eftir það fór verðbólga á evrusvæðinu minnkandi en byrjaði ekki að minnka hér á landi fyrr en í febrúar 2023. Ástæðan er sú að verðbólgan hér hefur verið nokkrum mánuðum á eftir stöðu mála innan svæðisins. Verðbólgan fór með öðrum orðum fyrr upp á evrusvæðinu en hér á landi og fyrir vikið er hún seinni niður hér.



Treystandi fyrir stjórn landsins?

Formanni Viðreisnar, Þorgerði Katrínu Gunnarsdóttur, hefur orðið nokkuð tíðrætt á kjörtímabilinu um að það þurfi „einfaldlega að fara að stjórna þessu landi“ eins og hún til að mynda orðaði það í grein á Vísir.is fyrr á árinu. Þar beindi formaðurinn spjótum sínum að ríkisstjórninni sem sannarlega er hægt að gagnrýna fyrir ýmislegt. Hins vegar er vandséð að Þorgerði og flokki hennar væri betur treystandi fyrir stjórn landsins.

  • Með vægi í samræmi við það
  • Tölum endilega um staðreyndir
  • Skjól fyrir spillta stjórnmálamenn
  • Vilja Ísland í evrópskt sambandsríki
  • „Þetta er algerlega galið“
©2025 Fullveldi.is | Built using WordPress and Responsive Blogily theme by Superb