Full ástæða er til þess að taka undir með Gunnari Hólmsteini Ársælssyni, stjórnmálafræðingi og fyrrverandi stjórnarmanni í Evrópusamtökunum, í grein hans á Vísi í gær þar sem hann kallaði eftir því að umræðan um Evrópusambandið færi fram á grundvelli staðreynda. Enginn skortur er enda á staðreyndum sem mæla gegn því að Ísland gangi í sambandið þó þær henti málstað Gunnars og annarra Evrópusambandssinna afskaplega illa og fyrir vikið ólíklegt að um staðreyndir sé að ræða samkvæmt þeirra kokkabókum.
Við getum til að mynda talað um þá staðreynd að vægi ríkja í stofnunum Evrópusambandsins þar sem þau eiga fulltrúa fer fyrst og fremst eftir því hversu fjölmenn þau eru. Því fámennari, því minna vægi. Kæmi til þess að Ísland gengi í sambandið myndi landið fá sex þingmenn á þingi þess af um 720 eins og staðan er í dag sem væri á við hálfan þingmann á Alþingi. Staðan væri enn verri í ráðherraráði Evrópusambandsins, valdamestu stofnun þess, þar sem vægi Íslands yrði á við að eiga aðeins 5% hlutdeild í alþingismanni.
Við getum að sama skapi talað um þá staðreynd að yfirþjóðlegt vald Evrópusambandsins yfir langflestum málaflokkur ríkja sambandsins er niður neglt í Lissabon-sáttmálanum, grundvallarlöggjöf þess sem Gunnar, sem sannfærður Evrópusambandssinni um langt árabil, hefur vafalaust kynnt sér til hlítar. Þar á meðal til dæmis í sjávarútvegs- og orkumálum sem skipta okkur Íslendinga miklu. Fram kemur enn fremur skýrt í sáttmálanum að fyrir vikið séu valdheimildir ríkjanna ávallt víkjandi gagnvart valdi sambandsins.
Stöðnun en ekki stöðugleiki
Við getum einnig talað um þá staðreynd að lokamarkmið samrunaþróunarinnar innan Evrópusambandsins og forvera þess hefur frá upphafi verið að til yrði sambandsríki. Til dæmis kom þetta fram í Schuman-yfirlýsingunni frá 1950, sem markaði upphaf þróunarinnar og Gunnar þekkir sömuleiðis án efa vel. Síðan hefur sambandið jafnt og þétt öðlast fleiri einkenni ríkis. Nú síðast kom til að mynda fram í stjórnarsáttmála núverandi ríkisstjórnar Þýzkalands að áfram skyldi unnið að því að Evrópusambandið yrði að sambandsríki.
Við getum sömuleiðis talað um þá staðreynd að lágir vextir innan evrusvæðisins á liðnum árum hafa ekki verið birtingarmynd heilbrigðs efnahagsástands þar á bæ heldur þvert á móti viðvarandi efnahagslegrar stöðnunar með meðal annars litlum eða engum hagvexti og viðvarandi miklu atvinnuleysi – hinn svokallaði stöðugleiki. Það er ástæða fyrir því að talsmenn inngöngu í Evrópusambandið tala helzt aldrei um aðrar hagstærðir en vexti. Staða efnahagsmála innan svæðisins hefur einfaldlega ekki gefið tilefni til þess.
Við getum líka talað um þá staðreynd að á meðan flestum ríkjum þykir það næg áskorun að reyna að tryggja að ein peningastefna og ein efnahagsstefna vinni saman er ein peningastefna á evrusvæðinu en 20 oft á tíðum gjörólíkar efnahagsstefnur sem allajafna eiga engan veginn næga samleið til þess að mynda eitt myntsvæði. Evrusvæðið hefur aldrei einu sinni uppfyllt eitt af fjórum skilyrðum kenningar nóbelsverðlaunahafans Roberts Mundell um hið hagkvæma myntsvæði þrátt fyrir að vera sagt byggt á henni.
Hættu að spyrja um spillinguna
Við getum enn fremur talað um þá staðreynd að spilling hefur verið svo landlæg innan Evrópusambandsins að jafnvel hafa komið upp spillingarmál hjá OLAF, stofnun sambandsins sem ætlað er að berjast gegn spillingu! Samkvæmt niðurstöðum árlegrar skoðanakönnunar fyrir framkvæmdastjórn Evrópusambandsins árið 2013 taldi mikill meirihluti íbúa ríkja þess að spilling þrifist innan stofnana sambandsins líkt og árin á undan. Viðbrögð framkvæmdastjórnarinnar voru þau að hætta að spyrja þeirrar spurningar.
Við getum aukinheldur talað um þá staðreynd að forsenda inngöngu í Evrópusambandið er þingmeirihluti fyrir málinu og samstíga ríkisstjórn í þeim efnum. Meira að segja að mati sambandsins sjálfs. Fulltrúar þess lýstu þannig ítrekað áhyggjum af því þegar umsókn Samfylkingarinnar og VG var í gangi að flokkarnir væru ekki samstíga í málinu. Þá hefur Þorsteinn Pálsson, guðfaðir Viðreisnar, bent á að það færi gegn þingræðisreglunni ef utanríkisráðherra undirritaði samning sem nyti ekki stuðnings meirihluta Alþingis.
Þá getum við að lokum til dæmis talað um þá staðreynd að hugtakið samningaviðræður er ekki lýsandi fyrir umsóknarferlið að Evrópusambandinu samkvæmt gögnum þess sjálfs. Til að mynda kemur fram í bæklingi sem sambandið gaf út um árið til þess að útskýra ferlið að notkun hugtaksins í þessum efnum geti verið villandi þar sem viðræðurnar snúist aðeins um það hvernig og hvenær ríki aðlagaðist því en ekki hvort. Ég tek þannig sem fyrr segir heilshugar undir með Gunnari. Höldum okkur endilega við staðreyndir!
Hjörtur J. Guðmundsson
sagnfræðingur og alþjóðastjórnmálafræðingur
(Greinin birtist áður á Vísir.is 5. janúar 2024)
(Ljósmynd: Þinghús Evrópusambandsins í Strasbourg. Eigandi: Hjörtur J. Guðmundsson)
Tengt efni:
Skjól fyrir spillta stjórnmálamenn
Vilja Ísland í evrópskt sambandsríki
Hvorugt er né hefur verið raunin
Veruleikinn
Mýtan um sætið við borðið